Zasiłek zleceniobiorcy w 2025 (zasady, podstawa zasiłkowa, okres wyczekiwania przy umowie zlecenia)

Jeśli zleceniobiorca jest objęty ubezpieczeniem chorobowym, wówczas może liczyć na uzyskanie po spełnieniu określonych warunków zasiłku z ubezpieczenia społecznego (np. zasiłku chorobowego lub opiekuńczego).

Podstawę wymiaru zasiłku dla zleceniobiorcy stanowi przeciętny miesięczny przychód (rozumiany jako podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru tej składki):

• za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy lub
• za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia – gdy niezdolność do pracy wystąpiła przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia chorobowego (art. 48 ust. 1 i 2 ustawy zasiłkowej).

Prawo do świadczeń chorobowych

Prawo do zasiłku chorobowego zleceniobiorca nabywa po upływie 90 dni nieprzerwanego okresu ubezpieczenia. Do wspomnianych 90 dni zaliczają się poprzednie okresy ubezpieczeniowe, jeżeli przerwa między nimi nie wynosiła więcej niż 30 dni lub była spowodowana:

• urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym czy
• odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.

Zasiłek chorobowy przysługuje również zatrudnionemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego oraz temu, który stał się niezdolny do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność ta trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:

1. nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego,
2. nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.

Ponadto, wyjątkowo, prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia ubezpieczenia, przysługuje:

• absolwentom szkół, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia szkoły,
• osobom, których niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy,
• ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy, co najmniej dziesięcioletni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego,
• posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.

Od pierwszego dnia podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, tj. bez okresu wyczekiwania, przysługuje zasiłek opiekuńczy.

Co ważne, objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego w zgłoszeniu do ubezpieczeń (na druku ZUS ZUA), nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym zgłoszenie zostało złożone w ZUS. Przy czym jeżeli zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego zostanie złożone w ZUS w terminie 7 dni od powstania obowiązku ubezpieczenia, to objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego w zgłoszeniu (zgodnie z art. 14 ust. 1 i 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Zaznaczmy, że zleceniobiorcy, którego niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy wykonywaniu zlecenia, przysługuje zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego od pierwszego dnia tej niezdolności (bez względu na długość okresu ubezpieczenia i niezależnie od tego, czy zatrudniony przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego czy nie).

Kwestie istotne z punktu wyznaczania podstawy zasiłkowej zleceniobiorcy

Miejmy na uwadze, że przy obliczaniu zasiłku z ubezpieczenia społecznego dla zleceniobiorcy:

• za przychód uważa się kwotę stanowiącą podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru ww. składki (art. 3 pkt 4 ustawy zasiłkowej) – co istotne, pomniejszenia przychodu o kwotę odpowiadającą 13,71% dokonuje się bez względu na to, czy zleceniobiorca przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, czy też nie;
• pełnym miesiącem kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego dla ubezpieczonych niebędących pracownikami, jest miesiąc, w którym ubezpieczenie rozpoczyna się od pierwszego dnia miesiąca; jako niepełny kalendarzowy miesiąc ubezpieczenia traktuje się zatem m.in. miesiąc, w którym przed datą objęcia ubezpieczeniem przypada sobota lub dzień ustawowo wolny od prac (ust. 353 komentarza ZUS do ustawy zasiłkowej);
• podstawę wymiaru świadczenia chorobowego ustala się z uwzględnieniem przychodu uzyskanego u płatnika składek w okresie nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego / wypadkowego, w trakcie którego powstała niedyspozycja zdrowotna – nieprzerwany okres wspomnianego ubezpieczenia to również kolejne nieprzerwane okresy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu / wypadkowego z tego samego tytułu, np. kolejne umowy zlecenia zawarte z tym samym zleceniodawcą, oraz okresy, między którymi co prawda wystąpiła przerwa, ale przypadła w niedzielę lub inny dzień ustawowo wolny od pracy;
• w bazie obliczeniowej uwzględnia się przychód w faktycznej wysokości, zasadniczo bez uzupełniania, w tym ewentualne składniki przychodu, które przysługują w okresie pobierania zasiłków (zapisana w art. 41 ustawy zasiłkowej reguła wykluczająca z podstawy składniki, do których ubezpieczony zachowuje prawo w okresie pobierania zasiłków, nie ma zastosowania w stosunku do zleceniobiorców); przychód zleceniobiorcy wliczany do podstawy wymiaru świadczeń chorobowych podlega uzupełnieniu wyłącznie, gdy niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, a okres tego ubezpieczenia rozpoczął się po przerwie nieprzekraczającej 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu (art. 49 ust. 2 ustawy zasiłkowej);
• wynagrodzenie zleceniobiorcy za miesiące, w których praca była wykonywana przez mniej niż połowę miesiąca, podlega wyłączeniu z podstawy wymiaru zasiłku tylko wówczas, gdy zostało ono zmniejszone wskutek niewykonywania pracy w okresie pobierania świadczeń chorobowych bądź odbywania ćwiczeń wojskowych;
• podstawę wymiaru zasiłku ustala się dzieląc przeciętny miesięczny przychód osiągnięty przez ubezpieczonego niebędącego pracownikiem za okres 12 miesięcy kalendarzowych (lub za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia) poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, przez liczbę miesięcy, w których przychód ten został osiągnięty;
• ustalona podstawa wymiaru świadczenia chorobowego nie ulega zmianie do czasu wystąpienia przerwy pomiędzy kolejnymi okresami niezdolności do pracy (z powodu choroby, opieki, wypadku lub macierzyństwa) przekraczającej jeden miesiąc kalendarzowy (art. 43 ustawy zasiłkowej);
• nie stosuje się art. 45 ustawy zasiłkowej, który gwarantuje najniższą podstawę wymiaru zasiłków.

Uzupełnianie podstawy zasiłku tylko w dwóch przypadkach

W podstawie wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego zleceniobiorcy uwzględnia się faktyczny przychód, bez jego uzupełniania, za wyjątkiem przypadków przewidzianych w art. 49 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy zasiłkowej.

Pierwszy z tych wyjątków stanowi, że jeśli zleceniobiorca stał się niezdolny do pracy przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia (i nie posiada wcześniejszego okresu ubezpieczenia z innego tytułu albo przerwa pomiędzy aktualnym i poprzednim okresem ubezpieczenia przekracza 30 dni), wówczas okresem, z którego przychód przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru należnego świadczenia winien być miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku. Potwierdza to treść ust. 363 komentarza ZUS do ustawy zasiłkowej.

W opisanej sytuacji podstawę wymiaru zasiłku stanowi odpowiednio:

• pomniejszona o 13,71% kwota przychodu określona w umowie przypadająca na miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku, jeśli odpłatność za wykonywanie umowy określono kwotowo;
• pomniejszona o 13,71% kwota przeciętnego miesięcznego przychodu innych ubezpieczonych, z którymi płatnik składek zawarł takie same lub podobne umowy z miesiąca, w którym powstało prawo do zasiłku, jeżeli odpłatność za wykonywanie umowy określono w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

Nierzadko zdarza się, że pracodawca nie zatrudnia innych ubezpieczonych, których przychód mógłby zostać przyjęty do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku. W takich okolicznościach podstawę wymiaru świadczenia chorobowego stanowi przychód osiągnięty przez ubezpieczonego, pomniejszony o 13,71% (ust. 364 komentarza ZUS do ustawy zasiłkowej).

Drugi wyjątek odnosi się do sytuacji, gdy niezdolność do pracy zleceniobiorcy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego oraz okres ubezpieczenia chorobowego rozpoczął się po okresie nie dłuższym niż 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przychód ubezpieczonego podlega uzupełnieniu.

W takich okolicznościach, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się przychód ubezpieczonego za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, po uzupełnieniu do pełnej miesięcznej kwoty, od której zostałaby opłacona składka na ubezpieczenie chorobowe, gdyby ubezpieczony podlegał temu ubezpieczeniu przez pełny miesiąc kalendarzowy. Przychód podlega uzupełnieniu także za okres niezdolności do pracy, za który ubezpieczonemu przysługuje zasiłek, przypadającej w miesiącu kalendarzowym, w którym powstała niezdolność do pracy.

Kwota uzupełnionego przychodu nie może przekraczać kwoty 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, po pomniejszeniu o kwotę odpowiadającą 13,71%.

Ćwiczenie płacowe z wyliczania zasiłku zleceniobiorcy, których zachorował w trakcie okresu wyczekiwania:

Kalkulator Wynagrodzeń Jak wyliczać zasiłek dla zleceniobiorcy, których zachorował w trakcie okresu wyczekiwania

Jak wyliczać zasiłek dla zleceniobiorcy, których zachorował w trakcie okresu wyczekiwania

Kliknij i Sprawdź

Przykład

Aneta J. od ponad dwóch lat wykonuje umowę zlecenia, która jest jej jedynym źródłem utrzymania. Od 21 marca 2025 r. zdecydowała się przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W dniu 1 sierpnia br. urodziła syna i tego samego dnia przesłała do swego zleceniodawcy wniosek o:

• 20 tygodni urlopu macierzyńskiego i 
• 32 tygodnie urlopu rodzicielskiego.

Jej podstawa wymiaru składki chorobowej za okres od kwietnia do lipca wynosiła:

• za 04/2025: 2480 zł,
• za 05/2025: 2600 zł,
• za 06/2025: 2500 zł,
• za 07/2025: 2600 zł.

W analizowanym przypadku wyliczenie sierpniowego zasiłku macierzyńskiego powinno wyglądać jak niżej:

• (2480 zł – 13,71% x 2480 zł) + (2600 zł – 13,71% x 2600 zł) + (2500 zł – 13,71% x 2500 zł) + (2600 zł – 13,71% x 2600 zł) = 2139,99 zł + 2243,54 zł + 2157,25 zł + 2243,54 zł = 8784,32 zł;
• 8784,32 zł : 4 = 2196,08 zł;
• 2196,08 zł : 30 = 73,20 zł x 81,50% = 59,66 zł;
• 59,66 zł x 31 dni sierpnia = 1849,46 zł brutto.